Sinds 1 april 2016 zijn in België drie gewestelijke tolgebieden voor vrachtvervoer van meer dan 3,5 ton van kracht. De voorbereiding en realisatie van dit kilometerheffingsysteem was een hele krachttoer. Het interregionale overheidsagentschap Viapass leidde het complexe proces in goede banen. CEO Johan Schoups blikt terug op het project en kijkt vooruit naar nieuwe regelgeving die ten vroegste vanaf 2024 van kracht wordt.
“De invoering van de jaarlijkse geïndexeerde kilometerheffing voor vrachtwagens heeft een lang parcours afgelegd”, zegt Johan. “In januari 2011 sloten de drie gewesten in ons land een politiek akkoord over de hervorming van de verkeersfiscaliteit. Dit akkoord – dat de basis zou vormen voor de kilometerheffing – mondde uit in een samenwerkingsakkoord in 2014 en een wetgevend kader in 2015.”
“In het kader van dit akkoord werd bijna tien jaar geleden – in juli 2014 – Viapass opgericht”, gaat Schoups verder. “Als zogenaamde interregionale entiteit moesten we instaan voor de controle van dienstverleners, de coördinatie tussen Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en een heldere communicatie over de kilometerheffing. Voor de verdeling van de On Board Units, de werking ervan en de facturatie van de verreden tolkilometers rekenden we op externe dienstverleners. De handhaving en naleving van de heffing was dan weer een taak voor de gewestelijke handhavingsdiensten.”
Bij de voorbereiding van het project doken heel wat obstakels en uitdagingen op. “Een van die uitdagingen was een zo breed mogelijk draagvlak creëren bij beleidsmakers en gebruikers over het nut en de werkbaarheid van de kilometerheffing voor vrachtwagens”, blikt Schoups terug. “Gelijkaardige buitenlandse projecten haalden vaak niet de eindmeet, zoals het project ‘Anders betalen voor mobiliteit’ in Nederland, Ecotaxe in Frankrijk en de aanzet van het Duitse vignet PKW voor personenwagens.”
“Een andere uitdaging was om een modern en hoogtechnologisch systeem zonder slagbomen en tolpoorten te creëren op onze Belgische wegen. Bovendien streefden we qua financiering naar een zelfbedruipend systeem, waarbij onze private partners alles moesten prefinancieren. Daartegenover stond dat projectcontracten voldoende lang moesten duren, zodat die partners hun investeringen binnen een redelijke termijn zouden kunnen terugverdienen.”
Samen met diverse stakeholders slaagden Schoups en zijn team erin om het kilometerheffingsysteem klaar te stomen. “De start op 1 april 2016 was een primeur in Europa”, aldus Schoups. “Het was de eerste keer dat een land in alle regio’s tegelijk een systeem met GNSS (Global Navigation Satellite System, n.v.d.r.) werd uitgerold dat bovendien met verschillende dienstverleners werkte. Vanaf dag één heeft het systeem zonder enige onderbreking gewerkt. Een prestatie waarop we best fier mogen zijn! In 2022 bedroegen de geïnde tolgelden in België 829,3 miljoen euro.”
Vanaf 2024 komt nieuwe regelgeving in beeld. Schoups schetst enkele opvallende maatregelen: “In het kader van het Vlaamse Energie- en Klimaatplan komt er in Vlaanderen een uitbreiding van het tolwegennetwerk met een tarief hoger dan nul, aangevuld met een tijdelijke gunstmaatregel voor zero-emissievoertuigen. Nu al behoort ruim 86% van de betrokken voertuigen tot de Euro 6-klasse. Vanuit Viapass willen we alle gewesten overtuigen om mee in te stappen in initiatieven van vergroening. We denken ook aan alternatieve technologieën om in uitzonderlijke gevallen of bij technische defecten de On Board Unit aan boord van vrachtwagens te vervangen.” ■